Cztery Stany Oświecenia
Autor: Dilgo Czientse Rinpocze
Tłumaczenie: Kasia Biała
Emocje, takie jak przywiązanie, gniew i niewiedza są wytworem umysłu - z punktu widzenia prawdy absolutnej, nie są rzeczywiste. To, co określamy nazwami: "ja", "moje ciało", "mój umysł", "moje imię", jest iluzją. Inne istoty również nie istnieją naprawdę, niezależnie od tego czy są to niebezpieczni wrogowie czy też kochający rodzice. W ten sam sposób pięć trucizn umysłu jest z natury pustych. Powinniśmy obserwować skąd wyłaniają się przeszkadzające uczucia, czym są. Jeśli to przeanalizujemy, okaże się, że nie znajdziemy nic. Ten brak to nienarodzona dharmakaja.
Mimo że wszystko jest z natury puste, nie jest to pustka wazy, w której nic nie ma. Szczęście, cierpienie, wszystkie rodzaje uczuć i wydarzeń powstają bez końca, jak obrazy odbite w umyśle. Podobne do odbić przejawianie się zjawisk to nirmanakaja.
Niezasiane w ziemi ziarno nigdy nie wyda owocu, podobnie jak to, co nienarodzone nigdy nie przestanie istnieć. Bycie poza powstawaniem oznacza również bycie poza rozpadem. Ten aspekt niezmienności to sambhogakaja.
Jeśli nie było ani narodzin w przeszłości, ani nie będzie rozpadu w przyszłości, nie ma niczego, co trwało by teraz - istnienie nieodmiennie związane jest z początkiem i końcem. Np. chociaż myślimy, że w czasie naszego życia, umysł przebywa w ciele, w rzeczywistości nie ma ani przebywającego ani miejsca przebywania. Nie ma istnienia i niczego co istnieje. Nawet jeśli oddzielilibyśmy od siebie skórę, mięśnie i krew, gdzie moglibyśmy odnaleźć umysł? W mięśniach czy w kościach? Nie znaleźlibyśmy niczego, ponieważ umysł jest pusty. Fakt iż umysł jest pusty w swojej naturze, tym niemniej to w nim zjawiska się pojawiają, oraz że nigdy nie powstał i dlatego nigdy nie może się rozpaść, jest całkowitą jednością trzech kaj i nosi nazwę swabhawikakaji.