Pytanie Co jest Pana zdaniem ważne dla praktykujących Dharmę na Zachodzie?
Szamar Rinpocze W praktyce buddyjskiej bardzo ważne jest uczenie się samemu. Istnieją ku temu różne możliwości. Jeśli ktoś na przykład jest bardzo zajęty pracą zawodową lub rodziną i dlatego chciałby stosować prostą praktykę, którą można łatwo połączyć z normalnym życiem, wówczas podstawowe zrozumienie buddyzmu wystarczy. Jeżeli jednak rzecz y wiście chce się praktykować Dharmę w pełen sposób, wówczas trzeba bardzo dokładnie ją poznać. Jeżeli już rzeczywiście dobrze poznaliśmy nauki Buddy, jeśli przeniknęliśmy ich znaczenie, wówczas chodzi o to, byśmy nagromadzoną wiedze zastosowali w medytacji i w ten sposób przekształcili we własne doświadczenie. Buddyzm jest bardzo rozległy, buddyjska wiedza jest rzeczywiście bogata - nie jest to po prostu religia wiary. Dlatego też ta intensywniejsza droga wymaga wiele czasu.
Pytanie Wielu ludzi nie ma możliwości intensywnego studiowania lub robienia długich odosobnień. W jaki sposób można najlepiej uczyć się i praktykować w normalnym codziennym życiu?
Szamar Rinpocze Ucząc się, trzeba przyswoić sobie podstawową wiedzę o madhjamace, przekazach mocy, ich znaczeniu itd. Jeżeli chodzi o medytację, zawsze dobrze jest poświęcić jej tak dużo czasu, jak to tylko możliwe. Istnieją świetni praktykujący, którzy medytują w domu i nie robią długich odosobnień. Najpierw jednak trzeba poświęcić dużo uwagi nauce, by w oparc i u o wiedzę być w stanie medytować. Jeżeli ktoś będzie postępował w ten sposób, wówczas - szczególnie na Zachodzie, gdzie ludzie starsi są zabezpieczeni socjalnie - będzie mógł w przyszłości intensywniej praktykować, dysponując już podstawą zbudowaną wcześ n iej dzięki studiowaniu.
Pytanie By zdobyć wiedzę trzeba mieć nauczyciela, którego można obdarzyć zaufaniem. Jak ono powstaje?
Szamar Rinpocze Zaufanie oznacza wiedzę. Jeżeli nic się nie wie i chce się podążać drogą, której się nie zna, nie można mieć prawdziwego zaufania. Zaufanie oznacza znajomość drogi. Jeżeli sami wiele się uczymy, pojawia się ono spontanicznie. Ślepiec na przykład potrzebuje przewodnika. Musi mieć całkowite zaufanie do kogoś, kto go prowadzi. Jeśli chce się być niewidomym, wówczas rzeczy w iście trzeba mieć przewodnika, jeżeli jednak nie chce się być ślepym, trzeba nauczyć się patrzeć. Jeżeli wówczas otworzymy oczy, będziemy mogli zaufać nam samym - sposobowi w jaki widzimy, chodzimy itd. Potrzeba posiadania nauczyciela nie oznacza "wieszan i a się" na nim, tak jak niewidomy na swoim przewodniku.
Pytanie Co ma Pan dokładnie na myśli, używając tego porównania?
Szamar Rinpocze Mam na myśli ludzi, którzy - spotykając się z Dharmą - popadają w skrajność i stają się jej pewnego rodzaju fanami. Najchętniej założyliby koszulki z "OM MANI PEME HUNG", albo skórę nauczyciela. Zaczynają mówić tak jak nauczyciel, albo imitować go na inne sposoby. W buddyźmie ważny jest zwyczajny ludzki zdrowy rozsądek. W Tybecie istniało na ten temat przysłowie: "Gdy ten, kto jest świetnym człowiekiem interesu zwróci się ku Dharmie, stanie się również świetnym praktykującym". Będzie to możliwe, ponieważ rozwinął konieczny dla buddyjskiej praktyki zdrowy rozsądek i zdolność przejrzystego myślenia.
Pytanie W jak sposób powinno si ę postępować za nauczycielem?
Szamar Rinpocze Nauczyciela, którego się wysoko ceni, powinno się szanować i odczuwać dla niego wdzięczność. Jeżeli uczeń postępuje już za jakimś nauczycielem, powinien być w tym wytrwały. Trzeba również zwracać uwagę na to, żeby -jeśli już rzeczywiście nagromadziło się dużo wiedzy-, nie lekceważyć nauczyciela lub nauk. To może spowodować wiele negatywnych skutków. Jeżeli na przykład uczymy się jakiegoś języka, to kiedy już go opanujemy, nie odwracamy dumnie wzroku spotykając naszego nauczyciela na ulicy. W końcu wiele mu zawdzięczamy.
Pytanie Jak można ocenić właściwości nauczyciela?
Szamar Rinpocze Dawniej ludzie myśleli, że mnisi tybetańscy są bardzo uczeni, wielu uczniom z Zachodu szaty bardzo imponowały. Jednak większość mnichów nie jest zbyt uczona. Żeby się czegoś nauczyć, trzeba zdobyć wykształcenie. W Tybecie tradycja noszenia szat była bardzo powszechna, nie oznacza to jednak, że wszyscy którzy je nosili posiadali wysokie kwalifikacje. Praktykujący Dharmę potrzebują r zeczywiście wykwalifikowanych nauczycieli, którzy zdobyli odpowiednie wykształcenie. Nie muszą oni koniecznie być mnichami, mogą to być równie dobrze ludzie świeccy, którzy wiele się nauczyli. By uniknąć błędów należy raczej postępować za Dharmą niż za na u czycielem. Powinno się samemu posiadać wystarczającą wiedzę, by działać właściwie również wtedy, gdy spotka się nauczyciela, który nie jest doskonały. Może się wówczas zdarzyć, że uczeń lepiej postępuje za nauką, niż sam nauczyciel, który co prawda właści w ie przekazuje jej treść, jednak nie żyje nią. Nauczyciel, któremu się ufa, powinien rzeczywiście posiadać doskonałe właściwości - przede wszystkim szeroką wiedzę i wiele współczucia. W wadżrajanie dobrze jest, jeżeli nauczyciel jest oświecony. Oczywiście j eżeli lama ma wiele dobrych właściwości, uczeń może rozwinąć do niego zaufanie, jednak bardzo ważne jest rzetelne uczenie się samemu.
Pytanie Czy można samemu sprawdzić nauczyciela?
Szamar Rinpocze Jeżeli dysponuje się głęboką wiedzą o filozofii wadżrajany itd., można oczywiście sprawdzić nauczyciela. Patrzy się wtedy na to, jaki rodzaj wykształcenia zdobył, jakie otrzymał przekazy, jak intensywnie je praktykował itd. Jest to podobne do sytuacji na uniwersytecie: można zapytać innych studentów lub profesoró w , jaki jest dany nauczyciel, co o nim wiedzą itd. W ten sposób można sprawdzić wiedzę nauczyciela. Jakość jego medytacji można jednak sprawdzić dopiero wtedy, gdy rozwinie się samemu odpowiednie zdolności. A do tego znowu potrzebne jest gruntowne poznanie Dharmy.
Pytanie Jaki związek istnieje pomiędzy mahajaną a wadżrajaną?
Szamar Rinpocze W przypadku mahajany i wadżrajany nie można mówić o związku, ponieważ związek może istnieć tylko pomiędzy dwiema różnymi rzeczami, a tych dwóch ścieżek nie można od siebie oddzielić. Więcej - praktyka wadżrajany opiera się w całości na mahajanie. Podstawę mahajany, z której wywodzi się cała metodyka wadżrajany można pokazać na kilku prostych przykładach: jeżeli wykonuje się medytację wadżrajany, w wizualizacji budda na któ r ego się medytuje wyłania się ze współczucia i pustki - są one od siebie nieoddzielne. Pustka nie jest czarną dziurą, a współczucie nie oznacza tutaj naszego normalnego, emocjonalnego współodczuwania. Co oznacza więc w tym kontekście pustka, a co współodcz u wanie? Oba te pojęcia są dokładnie zdefiniowane i wyjaśnione w naukach mahajany. Potrzebujemy więc fundamentu mahajany, by pojąć metodykę wadżrajany i być w stanie właściwie ją zastosować. Jeśli w którymś momencie medytacji pojawia się na przykład sylaba H RI, symbolizująca prawdziwą naturę umysłu, wówczas właściwości tego umysłu muszą zostać opisane przez mahajanę. Można mnożyć podobne przykłady - pokazują one, że mahajana i wadżrajana są od siebie nieoddzielne.
Pytanie Czy to oznacza, że nie istnieje wadżrajana bez podstawy mahajany?
Szamar Rinpocze Tak, są one od siebie całkowicie nieoddzielne. W wadżrajanie nie ma niczego, co można by widzieć i praktykować niezależnie od wyjaśnień, poglądu i medytacji. Metody wadżrajany opierają się na mahajanie i działają jak nawóz, który przyspiesza rozwój. Wadżrajana proponuje więc dodatkowe środki, które w swej esencji są nieoddzielne od mahajany.